Αν απουσιάζει από τη ζωή σας η οικειότητα και η ουσιαστική σύνδεση με τους άλλους, το πιθανότερο είναι ότι, με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο, απουσιάζει και η εμπιστοσύνη.
Μερικές φορές, η προοπτική να εμπιστευτούμε έναν άλλο άνθρωπο μοιάζει τόσο τρομακτική, που φαίνεται να προτιμούμε να μείνουμε μόνοι παρά να ρισκάρουμε μια “προδοσία”.
Και η στάση αυτή δεν έχει να κάνει με το ποιον έχουμε απέναντί μας.
Ακόμα και αξιόπιστους ανθρώπους να συναντήσουμε στο δρόμο μας, δεν υπάρχει τρόπος να πειστούμε ότι η αγάπη δεν θα μας πληγώσει.
Σχετικό θέμα: Η τυφλή εμπιστοσύνη και η “προδοσία” που ως αυτοεκπληρούμενη προφητεία αναπόφευκτα την ακολουθεί, στο άρθρο Ήταν Λάθος που Εμπιστεύτηκα Εσένα περισσότερο από Εμένα.
ΕΝΑΣ "ΠΑΡΑΝΟΪΚΟΣ" ΤΡΟΠΟΣ ΣΧΕΤΙΖΕΣΘΑΙ
Το ότι ζούμε σε μια “παρανοϊκή” εποχή όπου κανένας δεν φαίνεται να εμπιστεύεται κανέναν και, ανά πάσα στιγμή, αισθανόμαστε ότι κάποιος κίνδυνος παραμονεύει, είναι μάλλον δεδομένο.
Η “παράνοια”, εδώ, αναφέρεται σε μία κατάσταση ακραίας έλλειψης εμπιστοσύνης, με κεντρικό χαρακτηριστικό τη συνεχή αίσθηση ότι ο κόσμος δεν είναι ασφαλής και ότι οι περισσότεροι άνθρωποι είναι αναξιόπιστοι και εν δυνάμει “κακοί”.
Πρόκειται μάλλον για μία καθημερινή “παράνοια” που δεν σχετίζεται απαραίτητα με κάποιου είδους ψυχοπαθολογία και η οποία φαίνεται να είναι τόσο κοινή και συνηθισμένη στο γενικό πληθυσμό, όσο το άγχος και η κατάθλιψη [1].
Ιδού, λοιπόν, επτά από τις συμπεριφορές που προκύπτουν όταν ο κύριος τρόπος μας να σχετιζόμαστε με τους άλλους είναι η έλλειψη εμπιστοσύνης:
1. Το σχέδιο τους είναι η ανατροπή μου
Το κύριο χαρακτηριστικό της έντονης έλλειψης εμπιστοσύνης είναι η γενικευμένη καχυποψία και η συνεχής αγωνία ότι οι άλλοι θα μας παραπλανήσουν, εκμεταλλευτούν, απορρίψουν ή εγκαταλείψουν.
Χωρίς να έχουμε επαρκείς αποδείξεις, πιστεύουμε ότι οι άλλοι έχουν κρυφή ατζέντα κι ότι τα κίνητρά τους είναι ύποπτα. Τους αντιλαμβανόμαστε ως εχθρικούς ή ότι συνωμοτούν πίσω από την πλάτη μας με σκοπό να μας τη φέρουν – να μας χρησιμοποιήσουν και μετά να μας κάνουν στην άκρη.
Σπανίως προσλαμβάνουμε τα πράγματα ως έχουν. Για παράδειγμα, λαμβάνουμε ένα μήνυμα από κάποιον και αντί να μείνουμε στην κίνηση ή το περιεχόμενο του μηνύματος, αναρωτιόμαστε τι κρύβεται πίσω από αυτή την ενέργεια και ποιες είναι οι “πραγματικές” προθέσεις του αποστολέα.
Παρερμηνεύουμε ακόμα και τις φιλοφρονήσεις. Κάποιος μπορεί να σχολιάσει θετικά το καινούργιο ντύσιμο ή αυτοκίνητό μας και το παίρνουμε ως έμμεση επίκριση ή επίθεση στον καταναλωτισμό και την επιδειξιμανία μας.
Εν τέλει, η ζωή μας οργανώνεται γύρω από την αίσθηση ότι απειλούμαστε, ενώ το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου μας αναλώνεται στην προσπάθεια ανατροπής των υποτιθέμενων σχεδίων των άλλων να μας προκαλέσουν ντροπή και ταπείνωση [2].
Σχετικό θέμα: Η εμπειρία που βιώνει κάποιος όταν αισθάνεται ντροπή για την ίδια του την ύπαρξη, στο άρθρο Ντρέπομαι που το Λέω, αλλά Νιώθω Ντροπή για Μένα.
2. Οι πληροφορίες που δίνω θα χρησιμοποιηθούν εναντίον μου
Ένας βασικός τρόπος διαχείρισης της δυσκολίας μας να εμπιστευτούμε, είναι η αρνητικότητα και αντίσταση απέναντι στην συναισθηματική έκφραση.
Μας φαίνεται πολύ μεγάλο ρίσκο να μοιραστούμε το πώς πραγματικά αισθανόμαστε και η αποκάλυψη προσωπικών σκέψεων, αναγκών ή επιθυμιών μάς προκαλεί υπερβολικό άγχος. Ο φόβος μας είναι ότι αν ανοιχτούμε στους άλλους, μοιραία θα πληγωθούμε και θα πονέσουμε.
Έτσι, προκειμένου να προστατευτούμε, κλεινόμαστε στον εαυτό μας και κρατάμε μυστικά ή παρουσιάζουμε διάφορα προσωπεία, με αποτέλεσμα να δίνουμε την εντύπωση ότι είμαστε “ψυχροί”, εγκεφαλικοί και, σχεδόν, βλοσυροί. Ας πούμε, στην επικοινωνία μας με τους άλλους, χρησιμοποιούμε αφηρημένη γλώσσα και αποφεύγουμε τις ξεκάθαρες, άμεσες απαντήσεις στα ερωτήματα [3].
Επιπλέον, δεν έχουμε ιδιαίτερη αίσθηση του χιούμορ ή, αν έχουμε, αφορά μόνο τους άλλους. Όταν αφορά εμάς, για παράδειγμα αν κάποιος αστειευτεί μαζί μας, το παίρνουμε στα σοβαρά και νιώθουμε προσβεβλημένοι – πολύ απλά, δεν έχουμε τη δυνατότητα να γελάσουμε με τον εαυτό μας.
Τελικά, το αποτέλεσμα της απουσίας εμπιστοσύνης από τη ζωή μας, είναι να στερούμαστε οι ίδιοι και να στερούμε από τους άλλους, κάθε γνήσια και αυθόρμητη έκφραση της ανθρώπινης αλληλεπίδρασης.
3. Τι έχεις κάνει τώρα τελευταία για να κερδίσεις την εμπιστοσύνη μου;
Συχνά, ως αναπλήρωση της έλλειψης εμπιστοσύνης, ζητάμε διαρκή επιβεβαίωση από τους άλλους, αλλά το κάνουμε με τέτοια επιμονή που φτάνουμε να τους εξαντλούμε.
Είμαστε ικανοί να καταστρέψουμε μια συνάντηση ή ακόμα και μια σεξουαλική συνεύρεση, στην προσπάθειά μας να διερευνήσουμε και να ξεκαθαρίσουμε καθετί που σκέφτεται ο άλλος για εμάς.
Το ζητούμενο μας είναι η απόλυτη πίστη και αφοσίωση στη σκέψη και στις πράξεις των ανθρώπων με τους οποίους σχετιζόμαστε. Το σκεπτικό μας είναι όλα ή τίποτα: όποιος δεν είναι μαζί μας, είναι εναντίον μας. Η ενδιάμεση κατάσταση, δηλαδή το να αφήσουμε μισάνοιχτο παράθυρο σε ενδεχόμενη αποδοκιμασία, απόρριψη ή εγκατάλειψη, είναι κάτι που απλώς δεν αντέχουμε [4].
Σχετικό θέμα: Η αίσθηση ότι μας υπέβαλαν σε αξιολόγηση, εκτίμησαν την αξία μας και τελικά μας καταχώρησαν ως ανεπαρκείς και απόβλητους, στο άρθρο Απόρριψη σημαίνει Αξιολογηθήκαμε και Βρεθήκαμε Λίγοι.
Τα διάφορα τεστ και οι δοκιμασίες στις οποίες υποβάλλουμε τους άλλους είναι τα μέσα που κυρίως χρησιμοποιούμε για να καλμάρουμε τη ζήλια ή την αγωνία μας για το πόσο γνήσιο ή “αγνό” είναι το ενδιαφέρον τους.
Όσες διαβεβαιώσεις και να πάρουμε όμως, κανένας δεν βγαίνει τελείως από τη λίστα των υπόπτων – ούτε καν οι πιο κοντινοί μας άνθρωποι. Η αναζήτηση “αποδείξεων” εναντίον τους συνεχίζεται αδιάκοπα και η υποψία ότι οι προθέσεις τους είναι μοχθηρές, δεν βγαίνει ποτέ από το μυαλό μας [5].
Έτσι, καταλήγουμε να στέλνουμε διπλά μηνύματα [6]. Ενώ, τα λόγια μας δηλώνουν την πίστη μας στην αγάπη των άλλων, οι πράξεις και η στάση μας προδίδουν ότι δεν παύουμε στιγμή να τους αμφισβητούμε.
Επιπλέον, είμαστε απρόβλεπτοι. Η διάθεσή μας εξαρτάται από την αντίληψη της εντιμότητας και αφοσίωσης των άλλων την κάθε στιγμή [7], πράγμα που σημαίνει ότι μπορούμε να είμαστε τρυφεροί με κάποιον το ένα λεπτό και το αμέσως επόμενο να πάρουμε φωτιά και να του επιτεθούμε.
Χώρια που κάποιες από τις επιθέσεις μας είναι προσχεδιασμένες δοκιμασίες. Δημιουργούμε σκηνή από το τίποτα και αν ο άλλος περάσει το τεστ, ηρεμούμε αμέσως. Αν, για κακή του τύχη, αποτύχει στο τεστ, μπορούμε να συνεχίσουμε να τσακωνόμαστε μαζί του μέχρι τελικής πτώσης [8].
4. Η καλύτερη προστασία είναι η δύναμη και ο έλεγχος
Σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις, η ανασφάλεια που προκαλεί η έλλειψη εμπιστοσύνης μάς οδηγεί στην ανάπτυξη ενός ανταγωνιστικού αντί συνεργατικού προσανατολισμού [9].
Με άλλα λόγια, δεν παίζουμε ομαδικό ή ισότιμο παιχνίδι. Έχουμε την αίσθηση ότι η άσκηση δύναμης πάνω στους άλλους θα μας κάνει να νιώσουμε ασφάλεια και γι’ αυτό δεν διστάζουμε να γίνουμε χειριστικοί, να δείξουμε έλλειψη σεβασμού για τα όρια τους και, ακόμα, σε ακραίες περιπτώσεις, να γίνουμε βίαιοι ή συναισθηματικά κακοποιητικοί [10].
Από την άλλη, πάλι με σκοπό να προστατευτούμε από το άγχος και τις ανησυχίες μας, αγωνιζόμαστε για τελειότητα και έλεγχο.
Η αίσθηση ότι ελέγχουμε τις καταστάσεις και ότι τα πράγματα είναι “τέλεια”, δηλαδή “τακτοποιημένα” και προβλέψιμα, βοηθά στο να αποφεύγουμε τις δυσάρεστες “εκπλήξεις” και να ελαχιστοποιούμε την αβεβαιότητα.
Προφανώς, πρόκειται απλώς για ψευδαίσθηση ασφάλειας και σταθερότητας.
Οι απόπειρες ελέγχου, όπως και η άσκηση δύναμης, είναι μια μορφή ανελευθερίας στη σχέση. Όταν προσπαθούμε να ελέγξουμε αντί να σεβαστούμε και εμπιστευτούμε ο ένας τον άλλο, το μόνο που μπορούμε να οικοδομήσουμε είναι μια ψευδοεμπιστοσύνη η οποία είναι δημιούργημα του φόβου που εμφυσούμε στους άλλους.
Αυτό που φαίνεται να μην συνειδητοποιούμε είναι ότι, κανένας άνθρωπος δεν μπορεί να εμπιστευτεί και, άρα να σεβαστεί και να σχετιστεί, με κάποιον που τον φοβίζει.
Σχετικά θέματα: Τα παιχνίδια δύναμης που παίζουμε στην προσπάθειά μας να ελέγξουμε τους άλλους, στο άρθρο Παιχνίδια Δύναμης Παίζουν μόνο οι Αδύναμοι. Η δυσκολία να αναγνωρίσουμε την παραβίαση των ορίων μας και να εντοπίσουμε το πού τελειώνουμε εμείς και πού αρχίζουν οι άλλοι, στο άρθρο Για Όλα Υπάρχει ένα Όριο. Οι περίπλοκοι και αναπάντεχοι τρόποι με τους οποίους καμουφλάρουμε την ντροπή, στο άρθρο Αν Φέρομαι Αλαζονικά, Απόμακρα ή Επιθετικά, να Ξέρεις ότι Ντρέπομαι.
5. Μήπως είμαι το κέντρο του κόσμου;
Η εμμονή να ανακαλύψουμε τις “αληθινές” προθέσεις των άλλων για εμάς, όχι μόνο υποκρύπτει το λανθάνον μήνυμα ότι είμαστε σε θέση να “διαβάσουμε” το μυαλό τους και να καταλάβουμε ότι μας κρύβουν πράγματα, αλλά φανερώνει και την έντονη τάση μας να τα παίρνουμε όλα προσωπικά.
Πρόκειται για ολοφάνερη αίσθηση μεγαλείου φυσικά.
Έχουμε την εντύπωση ότι είμαστε το κέντρο (έστω της κακίας) του κόσμου και ότι ο κόσμος δεν έχει άλλη δουλειά από το να περιστρέφεται γύρω μας. Οτιδήποτε πει ή κάνει κάποιος νομίζουμε ότι έχει κάποια σχέση με εμάς. Μπορεί να οδηγηθούμε μέχρι και στο συμπέρασμα ότι οι άλλοι μας φθονούν και θέλουν να μας καταρρίψουν, επειδή είμαστε πολύ “καλοί” ή πολύ σημαντικοί.
Για παράδειγμα, ένας σερβιτόρος ξεχνά την παραγγελία μας και το ερμηνεύουμε ως απόδειξη ότι προσπαθεί να μας μειώσει. Ή, κάποιος παίρνει τη σειρά μας στο ταμείο και, αντί να σκεφτούμε ότι είναι αγενής ή αφηρημένος, το εκλαμβάνουμε ως προσωπική επίθεση.
Η ειρωνεία είναι ότι, οι φαντασιώσεις μεγαλομανίας και αυτοαναφοράς που τρέφουμε μας φορτώνουν με ενοχές. Νιώθουμε τεράστιο βάρος γιατί πιστεύουμε ότι είμαστε υπεύθυνοι για οτιδήποτε σκέφτονται ή αισθάνονται οι άλλοι – τόσο σπουδαίοι ή παντοδύναμοι νομίζουμε ότι είμαστε.
Ελάτε να μου διηγηθείτε την ιστορία σας και να βρείτε τη θέση σας στο χώρο και στο χρόνο.
Για παράδειγμα, αν καθυστερήσουμε να παραδώσουμε μια εργασία, αποφεύγουμε να συναντήσουμε ή να χαιρετίσουμε τον αρμόδιο καθηγητή, σαν να είμαστε πεπεισμένοι ότι το μοναδικό πράγμα που τον απασχολεί είναι η δική μας αργοπορία και τα σχέδια που κάνει για να μας τιμωρήσει [11].
Τελικά, εγκλωβιζόμαστε ανάμεσα σε δύο εικόνες. Από τη μία, ο διαρκής φόβος και η υπερεπαγρύπνηση για κάθε πιθανό κίνδυνο και, από την άλλη, η διάχυτη αίσθηση μεγαλομανίας ότι τα πάντα αφορούν εμάς προσωπικά [12].
6. Καμία προσβολή δεν μένει ατιμώρητη
Η αντίδρασή μας στην απογοήτευση θυμίζει ξαφνικό θάνατο.
Στην παραμικρή προσβολή που θα αντιληφθούμε, είτε αληθινή είτε φανταστική, θυμώνουμε και αποκρινόμαστε με επιθετικό τρόπο και, συνήθως, τόσο γρήγορα που ο άλλος δεν προλαβαίνει να καταλάβει από πού του ήρθε.
Ερμηνεύουμε αθώα σχόλια ως υποτιμητικά και αντιλαμβανόμαστε φιλικές κινήσεις, που οι περισσότεροι δεν προσέχουν καν, ως χειριστικές ή κακόβουλες. Μικρά “λάθη” των άλλων, όπως η έλλειψη ακρίβειας ή η παραβίαση οδηγιών, γίνονται αντιληπτά ως ένδειξη αφερεγγυότητας ή έλλειψης σεβασμού [13].
Μια ελάχιστη ανωμαλία ή αστοχία ή η αίσθηση ότι αδικηθήκαμε, είναι αρκετή για να καταστρέψει ανεπανόρθωτα και να τερματίσει μια σχέση είκοσι χρόνων. Με την ίδια ευκολία που σήμερα είμαστε φίλοι, μπορούμε αύριο να είμαστε εχθροί.
Στην ανάλυση των καταστάσεων που κάνουμε, χρησιμοποιούμε τη μέθοδο του συμψηφισμού, χωρίς να διαφοροποιούμε μεταξύ των διαφορετικής βαρύτητας των στρεσογόνων γεγονότων, κι έτσι ένα τηλέφωνο που δεν μας επέστρεψαν μπορεί να γίνει τόσο σοβαρή απόρριψη όσο και μια σχέση που διαλύεται [14].
Όπως είναι αναμενόμενο, έχουμε μεγάλη δυσκολία να συγχωρέσουμε τους άλλους για τις προσβολές που θεωρούμε ότι έχουμε υποστεί εξαιτίας τους.
Συνήθως κρατάμε μούτρα για πολύ καιρό και δεν δεχόμαστε απολογίες. Μέσα μας, ενδέχεται να εξετάζουμε την πιθανότητα να συγχωρήσουμε, αλλά μάλλον το κάνουμε με τον ίδιο ρυθμό που λιώνουν οι πάγοι [15].
Σχετικό θέμα: Η εμπειρία εκείνου που αποκλείει τους άλλους και χρησιμοποιεί τη σιωπή ως όπλο εναντίον τους, στο άρθρο Η Σιωπή μου θα γίνει η Τιμωρία σου.
Κάποιες φορές μάλιστα, φτάνουμε να μισούμε τους ανθρώπους που μας απογοητεύουν [16] και ζητάμε εκδίκηση.
Θεωρούμε ότι δικαιούμαστε αναπλήρωση για την κακομεταχείριση που υποστήκαμε, αλλά, ως συνήθως, η δυσφορία που νιώθουμε είναι δυσανάλογη σε σχέση με αυτό που όντως έχει συμβεί και η αναπλήρωση που απαιτούμε είναι υπερβολικά μεγάλη [17].
Για παράδειγμα, η δυσφορία που βιώνουμε εξαιτίας ενός χωρισμού, μπορεί να μας οδηγήσει στο να κάνουμε τη ζωή του πρώην συντρόφου μας δύσκολη, όχι τόσο λόγω του “πένθους” για την απώλεια, αλλά για τον αρνητικό αντίκτυπο που έχει η απώλεια επάνω μας – ο στόχος δεν είναι η επιστροφή του άλλου στη ζωή μας, είναι να πληρώσει γι’ αυτό που μας έκανε φεύγοντας [18].
Προφανώς, έχουμε μεγάλη ανάγκη να τιμωρήσουμε γιατί δυσκολευόμαστε να ξεπεράσουμε την αίσθηση ότι πληγωθήκαμε ή ακυρωθήκαμε.
Με το να τροφοδοτούμε συνεχώς το θυμό μας και να εκλογικεύουμε τις επιθετικές τάσεις μας με τη δικαιολογία ότι οι άλλοι είναι κάλπικοι ή άπιστοι, καταφέρνουμε να αισθανθούμε δικαιωμένοι και ασφαλείς έστω στη φαντασία μας.
Αυτό που αποτυγχάνουμε να καταφέρουμε, καθώς είμαστε τυφλωμένοι από φαντασιώσεις εκδίκησης, είναι να αντιμετωπίσουμε τα πραγματικά προβλήματα και να εξετάσουμε τη δική μας συμμετοχή σε αυτά.
7. Πώς γίνεται η κατάληξη να είναι πάντα η προδοσία;
Με μαθητική ακρίβεια, η απόμακρη, επιφυλακτική και εγωκεντρική στάση μας, προκαλεί δυσφορία στους ανθρώπους και τους εμποδίζει να μας συμπαθήσουν.
Με χίλιους δυο τρόπους, προβάλλουμε στους άλλους την καχυποψία μας και προσπαθούμε να κάνουμε τις προβολές μας να τους ταιριάξουν, δηλαδή τους προκαλούμε να συμπεριφερθούν ως αναξιόπιστοι [19].
Και εκείνοι, αργά ή γρήγορα, το κάνουν – αποκρίνονται εχθρικά, μας προδίδουν ή μας εγκαταλείπουν και έτσι μας “βοηθούν” να μετατρέψουμε την αρχική μας έλλειψη εμπιστοσύνης σε αυτοεκπληρούμενη προφητεία.
Το σύστημα πεποιθήσεων που δημιουργούμε είναι πλήρως αυτοσυντηρούμενο. Μας βάζει σε ένα φαύλο κύκλο όπου, μέσω παρερμηνειών των γεγονότων, επιβεβαιώνουμε τις αρχικές πεποιθήσεις μας ότι καλώς κάνουμε και δεν εμπιστευόμαστε, ενώ, συγχρόνως, αγνοούμε τη δική μας ευθύνη και όλα τα σημάδια που αντικρούουν αυτές τις πεποιθήσεις, επιτυγχάνοντας με αυτό τον διαστρεβλωμένο τρόπο να διατηρήσουμε τη συνεκτικότητα του εαυτού και του κόσμου μας.
Ακόμα και αν οι άλλοι δεν μας δώσουν καμία αφορμή ή λόγο να προκληθούμε, είμαστε ικανοί να δημιουργήσουμε μόνοι μας σενάρια που μας κάνουν να πάρουμε φωτιά, ικανοποιώντας έτσι τη διαφαινόμενη ανάγκη μας να βρισκόμαστε διαρκώς σε κατάσταση δυσφορίας [20].
Προφανώς, δεν αντέχουμε το άγχος της παθητικής αναμονής της αναπόφευκτης κακής αντιμετώπισης των άλλων. Το χαλάμε πρώτοι για να προλάβουμε το κακό.
Ελάτε να μου διηγηθείτε την ιστορία σας και να βρείτε τη θέση σας στο χώρο και στο χρόνο.
ΜΟΝΑΞΙΑ ΚΑΙ ΦΟΒΟΣ: ΤΟ ΤΙΜΗΜΑ ΤΗΣ ΕΛΛΕΙΨΗΣ ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗΣ
Μοναξιά
Η δυσκολία μας να εμπιστευτούμε, τις περισσότερες φορές, καταλήγει σε κοινωνική και συναισθηματική απόσυρση.
Επιλέγουμε την απομόνωση, όχι πάντα επειδή προτιμούμε τη μοναξιά, αλλά γιατί πιστεύουμε ότι είναι ο μόνος τρόπος να αποφύγουμε να γίνουμε αντικείμενο εκμετάλλευσης των άλλων [21].
Η αμφιθυμία μας απέναντι στους ανθρώπους, μας “αναγκάζει” να πηγαινοερχόμαστε ανάμεσα στο να αγαπούμε και να περιφρονούμε τους άλλους. Το ιστορικό μας περιλαμβάνει, συνήθως, μια σειρά από δραματικές και δυσλειτουργικές σχέσεις, είτε διαδοχικά είτε συγχρόνως, στις οποίες κυριαρχούν οι κύκλοι “προσέγγισης και αποφυγής” [22].
Επιλέγουμε “ασφαλείς” ανθρώπους που μπορούν μόνο περιστασιακά να ικανοποιήσουν την ανάγκη μας για οικειότητα ή με τους οποίους μπορούμε να σχετιστούμε επιφανειακά και εργαλειακά, εμποδίζοντας την αληθινή συνάντηση. Από την άλλη, χρησιμοποιούμε τη ψυχρότητα, τη σύγχυση ή τον πόνο για να κρατήσουμε σε απόσταση και να διώξουμε μακριά εκείνους που αντιλαμβανόμαστε ως απειλητικούς.
Φαίνεται να προτιμούμε να ζήσουμε στερημένοι από γνήσιο και αμοιβαίο συναίσθημα, παρά να εμπιστευτούμε τον εαυτό μας στα χέρια κάποιου άλλου. Είμαστε τόσο βέβαιοι ότι η στενή επαφή με κάποιον θα μας βλάψει, που δεν μπορούμε να επιτρέψουμε στον εαυτό μας να αισθανθεί ότι εξαρτάται από έναν άλλο άνθρωπο.
Φόβος
Ο τρόπος μας να υπάρχουμε στον κόσμο στερείται ευελιξίας.
Η κοσμοθεωρία μας έχει διαμορφωθεί γύρω από την αίσθηση του φόβου, της ανασφάλειας και της απειλής, κι αυτό μας κάνει άκαμπτους, κυνικούς, σκεπτικιστές και πεσιμιστές.
Παντού βλέπουμε την πιθανότητα αδικιών, εξαπατήσεων και επιθέσεων. Στον ορίζοντά μας προβλέπονται καταστροφές και το μέλλον προδιαγράφεται χειρότερο από το χθες.
Αποφεύγουμε να δοκιμάσουμε νέες εμπειρίες γιατί δεν έχουμε καμία προσδοκία για τη θετική τους έκβαση. Η χρόνια και μόνιμη απάντησή μας σε νέες καταστάσεις, προσκλήσεις ή προκλήσεις, είναι το “όχι” [23].
Ποτέ δεν ρισκάρουμε να αντικρίσουμε τον κόσμο με τα μάτια των άλλων. Είμαστε πεπεισμένοι ότι μόνο εμείς γνωρίζουμε τη μία και μοναδική “αλήθεια” και δεν μας περνάει από το μυαλό η ιδέα ότι η “αλήθεια” που κατέχουμε είναι απλώς η δική μας αλήθεια. Ούτε τολμούμε να διανοηθούμε ότι ο κόσμος που μοιραζόμαστε με τους άλλους είναι περισσότερο περίπλοκος από τον δικό μας ασπρόμαυρο, αυτοτροφοδοτούμενο και αυτοεπιβεβαιούμενο κόσμο.
Συναισθηματικά, η έλλειψη εμπιστοσύνης και η διαρκής ενασχόληση με το νόημα της συμπεριφοράς των άλλων, μας δημιουργεί μία μόνιμη αίσθηση δυσφορίας [24] και μας προκαλεί έντονο περιοδικό άγχος ή χρόνιο άγχος.
Ζούμε πικραμένοι, απογοητευμένοι και στρυφνοί. Γινόμαστε υπερευαίσθητοι στην κριτική των άλλων καθώς μας κάνει να αμφιβάλλουμε για την αξία μας, αλλά συγχρόνως είμαστε πολύ επικριτικοί μαζί τους. Στο τέλος, φτάνουμε να κατηγορούμε το παρελθόν μας και όλους τους ανθρώπους μέσα σε αυτό για τις τωρινές δυσκολίες μας [25].
ΤΟ ΠΑΡΑΔΟΞΟ ΤΗΣ ΕΛΛΕΙΨΗΣ ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗΣ
Η αλήθεια είναι ότι έχουμε αρκετή επίγνωση της δυσκολίας μας να εμπιστευτούμε [26].
Υπάρχουν στιγμές που αναγνωρίζουμε ότι οι σκέψεις και τα συναισθήματά μας είναι κάπως ασυντόνιστα, ότι κάνουμε πολλή φασαρία για το τίποτα, ότι είμαστε υπερβολικά μυγιάγγιχτοι και, συχνά, εκδικητικοί, ενώ δεν χρειάζεται.
Αλλά, συνήθως, αποτυγχάνουμε να αντιληφθούμε το πραγματικό μέγεθος των προβλημάτων που δημιουργεί στη ζωή μας η έλλειψη εμπιστοσύνης.
Το παράδοξο που μας διαφεύγει είναι ότι η έλλειψη εμπιστοσύνης που δείχνουμε, στην πραγματικότητα, είναι μια έκφραση εμπιστοσύνης από την ανάποδη – είναι μια έκφραση της βαθιάς πίστης μας ότι οι άλλοι δεν θα μπορέσουν να ικανοποιήσουν τις ανάγκες μας [27].
Αν η απόφαση να εμπιστευτούμε είναι ένα στοίχημα ότι τα πράγματα θα πάνε καλά, με έναν αντεστραμμένο τρόπο, η απόφαση να μην εμπιστευτούμε είναι ένα στοίχημα ότι τα πράγματα θα πάνε άσχημα.
Τελικά, φαίνεται να εμπιστευόμαστε και, μάλιστα, τυφλά την κακία των ανθρώπων και, όπως θα δούμε στο επόμενο άρθρο, έχουμε σημαντικούς λόγους που το κάνουμε.
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΑΡΘΡΑ ΓΙΑ ΤΟ ΘΕΜΑ ΤΗΣ ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗΣ
Φοβάσαι να Εμπιστευτείς γι' αυτό Πληγώνεις και Πληγώνεσαι
Φοβάσαι να Εμπιστευτείς γι' αυτό Πληγώνεις και Πληγώνεσαι 2ο Μέρος
Ήταν Λάθος που Εμπιστεύτηκα Εσένα περισσότερο από Εμένα
Ήταν Λάθος που Εμπιστεύτηκα Εσένα περισσότερο από Εμένα
1. Freeman, D. et. al. (2005). Psychological investigation of the structure of paranoia in a non-clinical population. The British Journal of Psychiatry, 186 (5): 427-435.
2, 11, 12, 19. McWilliams, N. (2000). Ψυχαναλυτική Διάγνωση. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
3, 4, 6, 22, 23, 27. Gerlach, P. K. (2015). Do You Have a ‘Trust Disorder’? Reduce Excessive Trust and Distrust. Break the Cycle! Ed. Peter K. Gerlach. [http://sfhelp.org/gwc/wounds/distrust.htm]
5, 9, 24. Lewicki, R. J. & Tomlinson, E. C. (2003). Trust and Trust Building. Beyond Intractability. Eds. Guy Burgess and Heidi Burgess. Conflict Information Consortium, University of Colorado, Boulder.
7, 8, 13, 15. Bernstein, A. J. (2001). Emotional Vampires: Dealing with People who Drain you Dry. New York: McGraw-Hill.
10. Elenbaas, M. (2013) Paranoia and the Role of Contingency in the Experience of Trust and Perceived Empathy in Interpersonal Encounters. Doctoral thesis, UCL (University College London).
14, 16, 17, 18, 20, 21, 25, 26. Kantor, M. (2004). Understanding Paranoia: A Guide for Professionals, Families, and Sufferers. Westport: Greenwood Publishing Group, Inc.
Image credit: http://www.flickr.com/photos/31292129@N00/5085563179 via photopin
21 Σχόλια
έχω μείνει άναυδος
Μετά από ένα χρόνο κατάθλιψης και τρίμηνης ψυχοθεραπείας βρήκα ένα άρθρο που νομίζω ότι γράφτηκε όλο για μένα και την περίπτωση μου. έχω ελπίδα
ευχαριστώ
Νομίζω ότι καταλαβαίνω πόσο ξαφνιασμένος, ανακουφισμένος, αλλά και αισιόδοξος μπορεί να νιώσει κάποιος όταν καταφέρνει να δώσει νόημα στις εμπειρίες του…
Χαίρομαι πραγματικά που το άρθρο σας βοήθησε προς αυτή την κατεύθυνση.
Ευχαριστώ που το μοιραστήκατε και εύχομαι καλή συνέχεια στο ταξίδι σας.
Σας ανακάλυψα τυχαία και απο τότε δεν χάνω άρθρο σας. Σας ευχαριστώ που μοιράζεστε όλες αυτές τις γνώσεις μαζί μας. Αναμένω με αγωνία το δεύτερο μέρος.
Ανθή, χαίρομαι πολύ που ανακαλύψατε το blog μου και που τα άρθρα μου σας είναι χρήσιμα!
Μπορείτε να διαβάσετε το δεύτερο μέρος του άρθρου εδώ. Ελπίζω να σας ικανοποιήσει όπως και τα υπόλοιπα.
Ευχαριστώ θερμά για το σχόλιο και τα καλά σας λόγια.
Ειναι απιστευτο το ποσο ταιριαζει η φωτογραφια της συζυγου μου στο αρθρο σας. Σας ευχαριστω που με βγαλατε απο την αμφισβητηση . Ειστε η ερμηνεια της απανθρωπης συμπεριφορας της. Σας ευχαριστω..και σας βεβαιω οτι εγινα ενθερμος αναγνωστης σας
Γιώργο, χαίρομαι που το άρθρο συνέβαλε στο να αισθανθείτε λιγότερο μπερδεμένος και περισσότερο “δικαιωμένος” ως προς αυτά που βιώνετε.
Σας εύχομαι καλή δύναμη και σας καλωσορίζω στο Ψυχολογώ!
Απολαυσα το αρθρο σας. Μου εδωσε μια νεα οπτικη γωνια για ενα τοσο πολυπλοκο θεμα.Συγχαρητηρια για τον τροπο που γραφετε.το αναλυετε τοσο ωραια που με καλυψατε.Ενοιωσα οτι τραβηξατε την κουρτινα και μπορεσα να δω τι κρυβετε πισω απο αυτες τις συμπεριφορες.Θα συνεχισω να διαβαζω τα αρθρα σας.με κερδισατε!
Κυρία Παπανικολάου σας ευχαριστώ θερμά για τα καλά σας λόγια και λυπάμαι που σας απαντώ με καθυστέρηση.
Το τράβηγμα της κουρτίνας που αναφέρετε είναι από τα βασικά μου ζητούμενα όταν γράφω και ελπίζω να σας κρατήσει το ενδιαφέρον και στη συνέχεια.
Χάρηκα που βρεθήκαμε εδώ και θα χαρώ να συνομιλήσουμε ξανά με αφορμή ίσως κάποιο επόμενο άρθρο.
Καλησπέρα.Έχει καιρό τώρα που διαβάζω τα αναρτημένα κείμενά σας από επαγγελματικό ενδιαφέρον της προσέγγισής σας.
Έχω να επισημάνω τα εξής:ελλείματα εμπιστοσύνης,φόβος,μοναξιά και έχουμε την τριπλέτα της κατάθλιψης.Δε μπορεί οι άλλοι να φταίνε πάντα όσον αφορά τις δικές μας δυσκολίες.Ως εδώ καλά.
Προσωπικά εγώ δε θα συμφωνήσω στο focus απέναντι στον εαυτό τόσο χειρουργικής ακρίβειας.Νομίζω πλέον ότι η κοινωνική συγκυρία είναι δύσκολη στο να εμπιστεύεσαι τους άλλους σε οποιασδήποτε μορφής σχέση και ότι οι περισσότεροι άνθρωποι αρκούνται σε ένα είδος συναισθηματικής επιφάνειας και δεν επιθυμούν κάτι άλλο.
Αυτό με τον καιρό παγιώνεται και τέλος.
Επίσης υπάρχουν και άνθρωποι με πολύ ξεχυμένο το συναίσθημά τους που καταντούν γελοίοι.Προσωπικά τόσο πολύ συναίσθημα σαν να πρόκειται για άλογο κούρσας, που χύνεται στο ταρτάν, με φέρνει σε πολύ δύσκολη θέση και με προβληματίζει.
Τέλος δε βρίσκω τίποτε κακό στην “απομόνωση” που στηλιτεύετε εάν και εφόσον οι σχέσεις κάποιου έχουν δοκιμαστεί στον χρόνο και δεν ευοδώθηκαν οπότε παραμένει σε πιο ουδέτερες ή ακόμα-ακόμα περιστασιακές σχέσεις ή εν τέλει κάποιος μένει σε σχέσεις που του αρκούν για να έχει τον έλεγχο και τελειώνει εκεί για να μην βασανίζεται.
Κυρία Ταλιαδούρου, διάβασα με ενδιαφέρον το σχόλιο σας καθώς και τις ενστάσεις σας ως προς τον τρόπο μου να βλέπω τα πράγματα.
Θα ήθελα να σας ευχαριστήσω που καταθέσατε και τη δική σας προσέγγιση σχετικά με τις σχέσεις, το αν πρέπει να εμπιστευόομαστε ή όχι, το αν είναι καλό να έχουμε έντονα συναισθήματα ή όχι και το αν πρέπει να “απομονωνόμαστε” ή όχι.
Πιστεύω ότι η συμβολή σας δια του σχολίου σας εμπλουτίζει το υλικό του άρθρου και η έκθεση των ιδεών σας δίνει τροφή για περαιτέρω σκέψη, εξέταση και κρίση στους αναγνώστες του blog.
Να είστε καλά και πραγματικά εύχομαι η κοσμοθεωρία σας να είναι λειτουργική και βοηθητική στην επαγγελματική, κοινωνική και προσωπική σας ζωή.
Η ακριβολογία στην ανάλυση τόσο πολυσύνθετων εσωτερικών κ διαπροσωπικών καταστάσεων, είναι ταλέντο και κατόρθωμα! Να είσαι καλά, σ’ευχαριστούμε πολύ!
Με πολύ μεγάλη καθυστέρηση, σε ευχαριστώ για το τόσο συγκινητικό και ένθερμο σχόλιο – τα λόγια σου πραγματικά με τιμούν. Ευχαριστώ πολύ!
Μου άρεσεπολύ το άρθρο σας, το διάβασα με έκπληξη γιατί εξηγούν κάποιες συμπεριφορές ενός ατόμου που γνωρίζω με τον καιρό και βαθύτερα. Θα διαβάσω και το δεύτερο μέρος, είναι πολύ ενδιαφέρον.
Ως κάτοικος του εξωτερικού τα τελευταία χρόνια, αναρωτιέμαι αν κάποια χαρακτηριστικά προσωπικότητας, όπως η αδυναμία εμπιστοσύνης, είναι πιθανό να αναπτύσσονται σε ανθρώπους με συγκεκριμένα βιώματα στην παιδική ηλικία. Για παράδειγμα παραθέτω τα εξής: πόλεμος, τρομοκρατικές επιθέσεις, πολιτική ταραχή, διακοπή παροχών για είδη πρώτης ανάγκης κλπ. Έτσι, θα μπορούσαν άνθρωποι από συγκεκριμένες χώρες ή περιοχές να έχουν περισσότερα κοινά γνωρίσματα προσωπικότητας και να γενικολογούμε για τους Μεσόγειους, τους Ασιάτες και άλλους.
Χαίρομαι που βρήκατε ενδιαφέρον το άρθρο μου και που σας έδωσε κάποιες εξηγήσεις.
Όσο για τον προβληματισμό σας γύρω από το αν συγκεκριμένες ομάδες ανθρώπων έχουν κοινά χαρακτηριστικά, σκέφτομαι δύο πράγματα:
Πρώτον, σε τι θα μας ωφελούσε η γνώση ότι π.χ. όλοι οι Έλληνες κάνουν αυτό ή το άλλο.
Δεύτερον, αναρωτιέμαι αν μια τέτοια κατηγοριοποίηση ολόκληρων ομάδων ανθρώπων θα οδηγούσε σε κάποιου είδους ετικετοποίηση των ανθρώπων ή/και ρατσιστική αντιμετώπισή τους (αντιμετώπιση δηλαδή βασισμένη στα χαρακτηριστικά της ομάδας στην οποία ανήκουν).
Κατά τη γνώμη μου, ο κάθε άνθρωπος είναι μοναδικός και διαφορετικός και αντιμετωπίζει/διαχειρίζεται κάποιες, κοινές σε πολλούς ανθρώπους, εμπειρίες με τον δικό του μοναδικό τρόπο. Όπως δύο άνθρωποι με φαινομενικά παρόμοια οικογενειακά βιώματα (π.χ. έλλειψη αγάπης) ενδέχεται να εξελιχθούν σε δύο πολύ διαφορετικούς χαρακτήρες, με τον ίδιο τρόπο πιστεύω ότι δύο άνθρωποι με παρόμοια κοινωνικά βιώματα (π.χ. η εμπειρία ενός πολέμου) μπορεί επίσης να εξελιχθούν σε δύο τελείως διαφορετικούς χαρακτήρες.
Σας ευχαριστώ θερμά για το σχόλιο και τον ενδιαφέροντα προβληματισμό.
Είναι ακριβώς αυτό που ζώ εδώ και εννέα χρόνια και δεν μπορούσα να του δώσω να καταλάβει τι ακριβώς εννοώ. Σαν να διαβάζω την ιστορία μου! Πολύ εύστοχο και κατατοπιστικό άρθρο. Μπράβο σας!
Σας ευχαριστώ για τα καλά σας λόγια – με συγκινεί που το άρθρο μου σας βοήθησε να ονομάσετε την εμπειρία σας.
Μπορεί να μην αρκεί αυτό για να λυθεί το όποιο πρόβλημα, αλλά η εύρεση των κατάλληλων λέξεων/εννοιών για να περιγράψει κανείς την εμπειρία του μπορεί από μόνη της να κάνει τεράστια διαφορά στον τρόπο που βιώνουμε κάποια πράγματα.
Υπέροχα τα άρθρα σας!
Είναι σαν πόρτες που ξαφνικά άνοιξαν σε σκοτεινά δωμάτια.
Το αλύτρωτο τόσο συχνά, ίσως πάντα συνοδεύεται από το ασφικτικό.
Γεννάει ανάγκη ελευθερίας και χώρου. Φαίνεται σαν ο ένας να τα κερδίζει κι ο άλλος να τα χάνει.
Όμως και οι δυο μαζί τα χάνουν. Κι αν ακούγεται ” ηρωικού” χαρακτήρα η διάσωση του άλλου
είναι σαν ένα όνειρο που θα έσωζε την “ομάδα”.
Τουλάχιστον για όσο θα κρατούσε.
Κάτι σαν αλληγορία, σαν μετατοπισμένη αναλογία μιας τέτοιας ανάγκης το παρακάτω.
Ευχαριστώ, να είστε καλά!
-Προσπερνάτε τη σκια σας ή μόνο τρέχετε;
-Ετοιμάζεται να κλείσει πάλι εκείνο τον κύκλο.
Πάρτε τον με ελικόπτερο πριν το κάνει!
Τι να τον κάνουμε;
Πετάξτε τον στη θάλασσα. Ξέρει κολύμπι, κάπως κάπου θα βγει..
– Οι κόκκινοι δράκοι κοιμούνται μόνο σε χρονοκάψουλες, σε
μεσοδιάστημα στροβίλων, πολύ σπάνια δηλαδή.
Κι έχουν και το ένα μάτι πάντα ανοιχτό.
Η απαγωγή είναι πολύ δύσκολη, μα μόνο τότε μπορεί να πετύχει.
Αν αντισταθεί στην περιοχή της προσαρμοσμένης επαναστατικότητας
υπνωτίστε τον, να ονειρευτεί
Τη στολή κλοουν αφήστε τη στους δράκους
Κάντε γρήγορα πριν απομυζηθεί απομυζόντας
Πονάει
Η διάθεση απεγκλωβισμού (της ψυχής ή του νου ή όπως το καταλαβαίνει κανείς) είναι πυρηνικό συστατικό της άποψης μου για τη ζωή και της δουλειάς μου σε αυτό το blog.
Έχω την εντύπωση ότι το σχόλιο σας εκφράζει με τον δικό σας τρόπο το ίδιο ζητούμενο και με αυτή την έννοια χαίρομαι και συγκινούμαι που συναντώ εδώ έναν άνθρωπο όμοιό μου, με τον οποίο μπορώ να αισθανθώ ότι μας ενώνει κάποιου είδους “συγγένεια”.
Ευχαριστώ παρα πολύ για την απάντηση! Ακριβώς το ίδιο αισθάνομαι κι εγώ διαβάζοντας τα άρθρα σας!
Καλησπέρα .
Σήμερα προβληματίστηκα , σκέφτηκα και έψαξα, για ποιο λόγο κάποιοι δεν εμπιστεύονται κανέναν. .Κοντινό μου άτομο πολύ συχνά μου εκδηλώνει με πράξεις και με λόγια , πως δεν με εμπιστεύεται.Θυμηκα μία φράση , η χειροχειρη τιμωρία του ψεύτη είναι πως δεν μπορεί ο ίδιος να πιστέψει κανέναν.
Το θέμα της εμπιστοσύνης είναι κατά τη γνώμη μου ιδιαιτέρως σύνθετο και κατανοώ τον προβληματισμό σας γύρω από αυτό.
Δεν είμαι σίγουρη ότι αντιλαμβάνομαι πλήρως την αναλογία που κάνετε μεταξύ του ανθρώπου που δεν εμπιστεύεται και του ανθρώπου που λέει ψέματα. Υποθέτω ότι εννοείτε πως ο άνθρωπος που δυσκολεύεται να εμπιστευτεί δυσκολεύεται επίσης να εμπνεύσει εμπιστοσύνη. Αν το έχω καταλάβει σωστά, θα συμφωνήσω μαζί σας ότι υπάρχει μια δόση αλήθειας σε αυτή την άποψη, αλλά θα ήθελα να προσθέσω ότι η συγκεκριμένη άποψη δεν εξαντλεί το θέμα της δυσκολίας εμπιστοσύνης ούτε εφαρμόζεται σε όλες τις περιπτώσεις.
Με κίνδυνο να κάνω λάθος, θα υποθέσω ότι η συγκεκριμένη οπτική περί εμπιστοσύνης εφαρμόζεται στη δική σας περίπτωση και εκφράζει το πόσο σας έχει πληγώσει η στάση του συγκεκριμένου ανθρώπου.
Σας ευχαριστώ που καταθέσατε εδώ τον προβληματισμό σας.