Για κάποιο λόγο, που κανείς δεν γνωρίζει με βεβαιότητα, οι άνθρωποι έχουμε ανάγκη να πιστέψουμε ότι ζούμε σε ένα δίκαιο κόσμο όπου ο καθένας λαμβάνει αυτό που του αξίζει και αυτό που λαμβάνει το αξίζει.
Την υπόθεση αυτή υποστηρίζει η θεωρία του δίκαιου κόσμου (Lerner, 1980) εξηγώντας ότι η ανάγκη να πιστέψουμε στο δίκαιο πηγάζει από τη βαθύτερη επιθυμία μας να εξασφαλίσουμε έλεγχο, ασφάλεια και σταθερότητα στη ζωή μας.
Προφανώς, η πεποίθηση ότι ο κόσμος είναι δίκαιος μας εξασφαλίζει ότι τα πράγματα γύρω μας δεν συμβαίνουν άναρχα ή τυχαία, αλλά υπακούουν σε συγκεκριμένους κανόνες. Η αίσθηση του δικαίου, μας καθησυχάζει ότι αυτό που κυβερνά τον κόσμο είναι μια ορισμένη τάξη και όχι το χάος.
Πώς αντιδρούμε, άραγε, όταν η πίστη μας στο δίκαιο κλονίζεται και κινδυνεύει να καταρρεύσει ερχόμενη αντιμέτωπη με έναν κατάφορα άδικο κόσμο;
Πώς επιλύουμε αυτή την έντονη ασυμφωνία μεταξύ πεποίθησης περί δίκαιου κόσμου και πρόσληψης ενός άδικου κόσμου;
Αν δεν βρούμε τρόπο να διορθώσουμε έμπρακτα την αδικία (π.χ. με το να συντρέξουμε το θύμα της άδικης συμπεριφοράς), επιστρατεύουμε μια σειρά από ψυχολογικούς μηχανισμούς, προσπαθώντας να επιλύσουμε την ασυμφωνία γνωστικά.
Με άλλα λόγια, αν δεν μπορούμε να αλλάξουμε χειροπιαστά την πραγματικότητα, προσπαθούμε (ασυνείδητα) να αλλάξουμε την αντίληψή μας για την πραγματικότητα.
Επιλύοντας την ασυμφωνία, έστω και με αυτό τον τρόπο, καταφέρνουμε να διατηρήσουμε αλώβητη την πολυπόθητη ισορροπία και συνεκτικότητα του δίκαιου κόσμου μας…
Η ΠΙΣΤΗ ΣΤΟ ΔΙΚΑΙΟ ΚΟΣΜΟ ΒΟΗΘΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ
Οι έρευνες της κοινωνικής ψυχολογίας (βλέπε Dalbert, 2009) έχουν αναδείξει μια σειρά από προσαρμοστικές λειτουργίες που επιτελεί η πίστη σε ένα δίκαιο κόσμο:
1. Αφομοίωση της αδικίας
Είναι η περίπτωση κατά την οποία αδυνατώντας να διορθώσουμε μια αδικία, χρησιμοποιούμε μια σειρά από στρατηγικές προκειμένου να τη «χωνέψουμε».
Αποφασίζουμε, για παράδειγμα, ότι δεν υφίσταται αδικία (άρνηση), όπως στην περίπτωση που θεωρούμε ότι οι τιμωρίες των γονιών προς τα παιδιά δεν είναι ποτέ άδικες, αλλά έχουν πάντοτε παιδαγωγικό χαρακτήρα.
Ένας άλλος τρόπος να αντέξουμε την αδικία είναι να σκεφτούμε ότι μάλλον υπάρχει κάποιος λόγος που την προκάλεσε (διαστρέβλωση). Υποστηρίζουμε, τότε, ότι το εκάστοτε θύμα είναι το ίδιο υπεύθυνο για την αδικία που υπέστη (απόλυση, ατύχημα, ασθένεια) εξαιτίας του χαρακτήρα του ή της συμπεριφοράς του.
Ακόμα και όταν το θύμα είμαστε εμείς οι ίδιοι, ενδέχεται να αναζητήσουμε εσωτερικές αποδόσεις προκειμένου να δικαιολογήσουμε την αδικία. Ενδέχεται, δηλαδή, να αναζητήσουμε σε εμάς τους ίδιους τα αίτια που προκάλεσαν την αδικία εις βάρος μας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα εδώ είναι οι αυτοκατηγορίες που επισύρουν στον εαυτό τους πολλά θύματα βιασμού ή κακοποίησης.
Αυτό που προσπαθούμε να πετύχουμε κατηγορώντας το θύμα (είτε είναι κάποιος τρίτος είτε ο ίδιος μας ο εαυτός), είναι να διατηρήσουμε τις πεποιθήσεις μας περί δικαίου ανεπηρέαστες. Κατηγορώντας το θύμα καταφέρνουμε να διατηρήσουμε ανέπαφη τη συνοχή του κόσμου μας και να αποτρέψουμε το τρομακτικό ενδεχόμενο της διάλυσης και αναθεώρησής του.
Τέλος, ένας ακόμα τρόπος να διατηρήσουμε τον κόσμο μας ασφαλή και δίκαιο, εις βάρος της πραγματικότητας, είναι η αντίληψη των πραγμάτων ως δικαιότερων από ό,τι ίσως είναι. Είναι οι περιπτώσεις που εξαιτίας της έντονης πίστης μας ότι ο κόσμος είναι δίκαιος, οδηγούμαστε να πιστέψουμε ότι, όσο και να φαίνεται το αντίθετο… δεν μπορεί… οι βαθμοί των δασκάλων είναι δίκαιοι, οι ποινές των δικαστών είναι δίκαιες, οι κυρώσεις των εργοδοτών είναι δίκαιες…
Ο καθένας παίρνει αυτό που του αξίζει σε αυτή τη ζωή… Ή μήπως όχι;
2. Εμπιστοσύνη στη δικαιοσύνη
Όταν η πεποίθησή μας περί δίκαιου κόσμου είναι ισχυρή, τον περισσότερο καιρό, νιώθουμε αισιοδοξία για το μέλλον και πιστεύουμε ότι τα πράγματα θα εξελιχθούν με σχετικά σταθερό και προβλέψιμο τρόπο.
Απόρροια της πίστης μας στο δίκαιο, είναι και η αυξημένη εμπιστοσύνη που δείχνουμε στη θεσμική δικαιοσύνη, στους κοινωνικούς θεσμούς αλλά και στο ότι οι άλλοι θα μας φερθούν με δίκαιο και έντιμο τρόπο (όπως προσπαθούμε να φερόμαστε και εμείς άλλωστε). Όταν, ενάντια στις προσδοκίες μας, νιώσουμε ότι μας παραπλανούν ή μας εκμεταλλεύονται αντιδρούμε πολύ άσχημα καθώς κλονίζονται οι πυρηνικές πεποιθήσεις μας για το πώς λειτουργεί ο κόσμος.
Επιπλέον, οι άνθρωποι που έχουν ισχυρή πίστη στο δίκαιο κόσμο πιστεύουν ότι το να αγωνίζεσαι επιφέρει καρπούς και ότι οι «καλοί» στο τέλος ανταμείβονται. Θεωρώντας τον εαυτό τους «καλό», αισιοδοξούν και επενδύουν στο μέλλον με την πεποίθηση ότι θα αναγνωριστούν και θα επιβραβευτούν για όσα επένδυσαν.
Προφανώς, η αισιοδοξία ότι τα πράγματα θα εξελιχθούν με θετικό τρόπο και η ισχυρή πίστη στο μέλλον αυτής της κατηγορίας ανθρώπων, μειώνει αισθητά ή εξαλείφει το όποιο κίνητρο θα είχαν για αλλαγή σε κοινωνικό επίπεδο…
3. Προσωπικό κίνητρο για δικαιοσύνη
Ένα ακόμα χαρακτηριστικό που διέπει τους ανθρώπους με ισχυρή αίσθηση περί δικαίου είναι η αυξημένη αίσθηση κοινωνικής υπευθυνότητας και η πεποίθηση τους ότι είναι απαραίτητο, προσωπικά και καθημερινά, να αγωνίζονται για τη δικαιοσύνη.
Σε αυτή την κατηγορία συναντάμε ανθρώπους που φαίνεται να δεσμεύονται από ένα προσωπικό συμβόλαιο το οποίο τους ορίζει να έχουν δίκαιη συμπεριφορά, αλλά και να συμβάλλουν με ενεργητικές κοινωνικές πράξεις στην αποκατάσταση κάθε αδικίας.
Παραδείγματα, εδώ, είναι οι άνθρωποι που εθελοντικά συντρέχουν θύματα ποικίλων κοινωνικών ομάδων και εκείνοι τους οποίους αποκαλούμε ήρωες οι οποίοι αγωνίζονται και θυσιάζονται προκειμένου να διορθώσουν τις αδικίες που αντιλαμβάνονται γύρω τους.
ΠΟΙΕΣ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΠΕΠΟΙΘΗΣΗΣ ΠΕΡΙ ΔΙΚΑΙΟΥ ΚΟΣΜΟΥ;
Είδαμε ότι η πίστη σε ένα δίκαιο κόσμο προσφέρει την αίσθηση ότι ελέγχουμε τα πράγματα και ότι είμαστε υπεύθυνοι για ό,τι μας συμβαίνει. Μας δίνει, επιπλέον, την αίσθηση ότι αν κάνουμε τα σωστά πράγματα δεν θα μας συμβεί κάποιο κακό.
Για παράδειγμα, αν δεν ντυνόμαστε προκλητικά και δεν κυκλοφορούμε μόνοι δεν θα πέσουμε θύματα βιασμού, αν παίρνουμε πάντα τις απαραίτητες προφυλάξεις στο σεξ δεν κινδυνεύουμε να μολυνθούμε με AIDS, αν δεν υπερβαίνουμε το όριο ταχύτητας οδηγώντας δεν διατρέχουμε κίνδυνο ατυχήματος και ούτω καθ’ εξής. Διατηρώντας αυτές τις πεποιθήσεις κερδίζουμε μια υποκειμενική αίσθηση καλής προσαρμογής και ασφαλούς ζωής.
Ασχέτως του ποιοι άνθρωποι είναι περισσότερο επιρρεπείς να πιστέψουν σε ένα δίκαιο κόσμο (κάποιες έρευνες αναφέρουν τους ανθρώπους με αυταρχική προσωπικότητα, τους «δεξιούς» πολιτικά ή άλλους) και πέρα από τα «οφέλη» που προσφέρει, η ισχυρή πίστη στο δίκαιο ενδέχεται να επιφέρει κάποιους «κινδύνους».
Ενδέχεται να κανονικοποιήσει την αδικία, όταν μας ωθεί να την εκλογικεύουμε, να την συνηθίζουμε και να την ανεχόμαστε σχεδόν σαν κάτι φυσικό.
Ενδέχεται να ατονήσει το κίνητρο για κοινωνικές αλλαγές, όταν καταλήγουμε να πιστεύουμε ότι με κάποιο σχεδόν μαγικό ή αυτόματο τρόπο, οι μελλοντικές εξελίξεις θα είναι θετικές ή «καλές».
Τέλος, ενδέχεται, να μας πείσει ότι οι κοινωνικές αλλαγές μικρής κλίμακας που περνούν από το χέρι μας επαρκούν για τη βελτίωση των εκάστοτε συνθηκών χωρίς να είναι απαραίτητες περαιτέρω θεσμικές αλλαγές.
Κλείνοντας τη συζήτηση περί της θεωρίας του δίκαιου κόσμου, θα ήθελα μόνο να προσθέσω ότι ο βαθμός στον οποίο θα πιστέψουμε σε ένα δίκαιο κόσμο και οι τρόποι αποκατάστασης της δικαιοσύνης που θα στηρίξουμε είναι θέμα προσωπικής επιλογής και προσωπικών (ψυχολογικών) αντοχών.
Δεν μπορεί να αποδοθεί δικαιοσύνη σε ένα μικροσύστημα όπως το ανθρώπινο. Αντιθέτως το σύμπαν, υπερσύστημα στο οποίο το ανθρώπινο σύστημα ανήκει, είναι πάντα δίκαιο, με την έννοια ότι οι συμπαντικοί νόμοι του ισχύουν. Δεν γνωρίζουμε όλους τους συμπαντικούς νόμους, αλλά αν εξηγούμε έστω με αυτούς που γνωρίζουμε θα έπρεπε να είμαστε αρκετά ικανοποιημένοι. Οι ανθρώπινοι νόμοι είναι άρρηκτα συνδεδεμένοι με την έννοια της εξουσίας, έννοια, που με όσα γνωρίζουμε, δεν είναι εγγενής ιδιότητα του σύμπαντος. Δεν υπάρχει «συμφέρον», ενώ στο ανθρώπινο υπάρχει. «Ανθρώπινη δικαιοσύνη» θα μπορούσε να υπάρξει μόνο εάν δεν θα πάσχιζε κανένας άνθρωπος για επιβίωση. Μέχρι τότε…έλεος!
Σας ευχαριστώ θερμά για το σχόλιο και που «φωτίσατε» το ζήτημα «ανθρώπινη δικαιοσύνη» από μία ευρύτερη συμπαντική οπτική γωνία.
Pingback: Περί Ψυχαναγκασμού 4: Από τον Ψυχαναγκασμό στην Ευελιξία και από εκεί στον Αυθορμητισμό – Βιβή Φατούρου – Ψυχολογώ
Pingback: Περί Ψυχαναγκασμού 2: Τα 6 Προσωπεία του Ψυχαναγκαστικού – Βιβή Φατούρου – Ψυχολογώ
Pingback: Πώς να Γίνετε Τέλειοι (και να Πάψετε να Είστε Τελειομανείς) – Βιβή Φατούρου – Ψυχολογώ
Pingback: Ήταν Λάθος που Εμπιστεύτηκα Εσένα περισσότερο από Εμένα – Βιβή Φατούρου – Ψυχολογώ
Pingback: Περί Ψυχαναγκασμού 1: Ψυχαναγκαστικές Αρχές με Ισχύ Νόμου – Βιβή Φατούρου – Ψυχολογώ
Pingback: Έχασα τον Εαυτό μου Λόγω Έλλειψης Αγάπης – 1ο Μέρος – Βιβή Φατούρου – Ψυχολογώ
Pingback: Για Όλα Υπάρχει ένα Όριο – Μέρος Δεύτερο – Βιβή Φατούρου – Ψυχολογώ
Ⅾid you know that there iѕ а quality edition of Gustave Ꮮe
Bon’s Psychology of Crowds in English? Thе
book was written іn French and Sparkling Books t᧐oқ the original inconsistent translations, annotated tһem
properly fߋr educational ᥙsе, and corrected some errors.
In thiѕ clеɑr ɑnd vivid book, Gustave Lе B᧐n throws light on the unconscious irrational workings օf group tһouɡht and mass emotion as he places crowd ideology in opposition tⲟ free-thinking ɑnd
independent minded individuals. Ηe also sһows hoѡ the behaviour օf an individual changes
when she/hе іs part of a crowd.
Le Bon was аn eminent psychologist аnd sociologist.
The ideas Le Bоn explores in Psychology οf Crowds aгe extremely relevant tо tߋdаʏ’s society
ɑnd were of pivotal importаnce in the early
ʏears of ɡroup psychology: Sigmund Freud’ѕ Massenpsychologie ᥙnd Ich-Analyse (1921);
(English translation Ꮐroup Psychology ɑnd thе Analysis ᧐f tһe Ego,
1922) was based on Le Bon’s worҝ
Crowd psychology, alsο knoᴡn ɑs mob psychology, is a branch օf social psychology.
Social psychologists һave developed ѕeveral theories fօr explaining tһe
ways in which the psychology of a crowd differs fгom and interacts ᴡith that of
the individuals within іt. Crowd behavior іs heavily influenced Ƅy tһe loss
of responsibility ᧐f tһe individual and the impression օf universality of behaviour, ƅoth of ԝhich increase ѡith crowd size.
Contentѕ:
Τhіs book iѕ divided into tһree sections:
Book І – The Mind of Crowds
Book II – Thе Opinions ɑnd Beliefs of Crowds
Book ΙII – The Classification and Description ߋf thе
Diffеrent Kinds of Crowds
The book concludes ԝith a chapter on electoral crowds whiⅽһ is highly
relevant to our tіmes.
Visit my web site; Mass Behavior
Howdy! I realize this is kind of off-topic but I needed to ask.
Does building a well-established website like yours take a massive
amount work? I’m brand new to running a blog however I do write in my diary everyday.
I’d like to start a blog so I can easily share my experience
and views online. Please let me know if you have any kind
of suggestions or tips for brand new aspiring bloggers.
Appreciate it! 0mniartist asmr
Thanks very nice blog! asmr 0mniartist
Useful info. Fortunate me I discovered your site unintentionally,
and I am surprised why this accident did not came about in advance!
I bookmarked it. asmr 0mniartist